نوسازی خودروها و ماشین‌آلات تجاری در تمام بخش‌های مسافری، باری، کشاورزی، معدنی و عمرانی در سال‌های اخیر به یک موضوع چالش‌برانگیز تبدیل شده است. با آن‌که نیاز به این خودروها بسیار واضح و مشخص است و به‌طور قطع هزینه بسیاری را می‌طلبد، اما برنامه‌ریزی دقیقی که نتیجه غایی آن دستیابی به ناوگانی نو و تازه‌نفس باشد، در کشور انجام نشده است. این در حالی است که فرسودگی ناوگان‌های مختلف به‌طور مستقیم روی کیفیت زندگی و درآمد و هزینه مردم تاثیرگذار است.
ماشین‌آلات کشاورزی هم در سال‌های اخیر با گذر از مرز فرسودگی، وضعیت کشاورزی کشور را تحت تاثیر قرار داده‌اند، تا آن‌جا که آمارها نشان داده‌اند فرسودگی این خودروها بیش از ۲۱میلیون تن از غلات کشور را به ضایعات تبدیل کرده و از بین برده‌اند. گرچه در ماه‌های اخیر خبرهایی از ارائه تسهیلات به کشاورزان برای خروج مدل‌های فرسوده از ناوگان اعلام شده، اما گزارش‌ها نشان می‌دهند متقاضیان واقعی به‌دلیل قیمت بالا و حضور دلالان، دسترسی چندانی به خودروهای کارخانه‌ای ندارند.
اثرگذاری نوسازی ناوگان کشاورزی
فرسودگی ماشین‌آلات کشاورزی در کنار آن که تاثیر بسیاری در مصرف سوخت، آلودگی هوا و افزایش هزینه‌های تولید و نگهداری دارد، روی وضعیت برداشت محصول هم تاثیرگذار است.
در همین راستا، سرپرست معاونت سرمایه‌گذاری و نظام‌های بهره‌برداری مرکز توسعه مکانیزاسیون و صنایع کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی در تازه‌ترین اظهارنظر خود اعلام کرده است که براساس آخرین آمار، تقریبا ۲۱میلیون تن محصول فقط در حوزه تولید غلات به دلیل فرسودگی ماشین‌آلات کشاورزی در حال از بین رفتن است که با احتساب قیمت میانگین ۱۵هزار تومان برای هر تن از این محصولات، در صورت نوسازی ناوگان، تقریبا ۳هزار میلیارد تومان سالانه صرفه‌جویی خواهیم داشت.
بنابراین می‌توان این طور ارزیابی کرد که نوسازی ناوگان فرسوده ماشین‌آلات کشاورزی، برنامه‌ریزی و ارائه طرح‌ها نوسازی و ارائه تسهیلات و مشوق‌هایی برای جذب مالکان به این طرح‌ها، باعث خواهد شد صنعت غذایی کشور با تغییر و تحول مثبتی مواجه شود.
اتلاف ۲لیتر سوخت در هر ساعت
براساس آمارهایی که محسن خلج، سرپرست معاونت سرمایه‌گذاری و نظام‌های بهره‌برداری مرکز توسعه مکانیزاسیون و صنایع کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرده است، تراکتورهای سبک و نیمه‌سنگین، خسارت‌های بسیاری را به دلیل مصرف سوخت به همراه دارند.
به گفته وی، بررسی‌های کارشناسی نشان داده؛ متوسط سوخت تراکتورهای سبک تقریبا ۲لیتر در ساعت و نیمه‌سنگین ۲.۴ لیتر در ساعت است و یک برآورد کارشناسی نشان می‌دهد تقریبا ۴۰۲ میلیون لیتر سوخت اضافه ناشی از فرسودگی در این ماشین‌آلات مصرف می‌شود. خسارت مالی ناشی از این میزان سوخت اضافه با مبلغ هر لیتر ۳۵۰ تومان عددی بین ۱۴۰ تا ۱۵۰ میلیارد تومان در سال است که این رقم با نرخ آزاد بسیار بیشتر خواهد شد.
وجود چند کمباین و تراکتور فرسوده در کشور
براساس آمارهای ارائه شده از سوی مرکز مکانیزاسیون و صنایع کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی، درحال‌حاضر در ناوگان کشاورزی کشور بیش از ۳۰۰هزار دستگاه تراکتور فرسوده وجود دارد و با توجه به این که اقدام درخوری به منظور نوسازی ناوگان کشاورزی کشور انجام نمی‌شود، دور از ذهن نیست که هر ساله باید در انتظار آمار صعودی برای این خودروها باشیم. پیش‌تر نیز رئیس مرکز مکانیزاسیون و صنایع کشاورزی وزارت جهاد اعلام کرده بود بیش‌از ۵۰درصد تراکتورهای موجود در کشور فرسوده هستند.
کریم ذوالفقاری همچنین گفته بود سالانه به ۲هزار و ۲۰۰ کمباین نیاز است که حداکثر ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ دستگاه تولید می‌شود. حالا نیز اعلام شده سالانه به ۶۰هزار تراکتور نیاز است تا طی ۵سال فقط فرسوده‌ها از چرخه مصرف خارج شوند. مجموع تراکتورهای کشور تا پایان سال گذشته، ۵۸۹هزار دستگاه بود که از این عدد ۳۰۶هزار دستگاه یعنی حدود ۵۲ درصد عمر بالای ۱۳ سال دارد.
کمبود تسهیلات و طرح های تشویقی
با توجه به آن‌که آمارهای مطرح شده نشان از فرسودگی ۳۰۰هزار دستگاهی تراکتور در کشور و نیاز سالانه به این خودروها حدود ۶۰هزار دستگاه است، برای رهایی از این وضعیت، دولت در همکاری با سازمان‌های مربوطه باید طرحی را به‌منظور نوسازی این خودروها در نظر بگیرد؛ البته طرحی که برخلاف طرح‌های نوسازی ناوگان باری و مسافری کشور، مدون بوده و طی یک برنامه‌ریزی دقیق اجرا شود.
ارائه چنین طرح‌هایی به‌طور قطع می‌تواند در کنار نوسازی ماشین‌آلات کشاورزی، از هدررفت محصولات نیز جلوگیری کند و در کاهش مصرف آب در صنعت کشاورزی کشور نیز تاثیرگذار خواهد بود. اما اجرای چنین طرح‌هایی نیازمند هزینه و بودجه‌ای است که معمولا باعث پاس‌کاری بین مجریان طرح می‌شود.
خردادماه سال جاری رئیس‌جمهور در سفر به تبریز دستور داد تا برای خرید تراکتور ۵هزار میلیارد تومان اعتبار با سود ۲۳درصد و بازپرداخت ۳ و ۷سال در نظر گرفته شود که حالا سرپرست وزارت کشاورزی اعلام کرده که این رقم هنوز تخصیص داده نشده است و بانک‌ها باید همکاری کنند.
همچنین به‌گفته سرپرست معاونت سرمایه‌گذاری و نظام‌های بهره برداری مرکز توسعه مکانیزاسیون و صنایع کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی تاکنون ۳ بار طرح جایگزینی تراکتور و کمباین تهیه شده است. مزایا و معایب آن‌ها و خسارت ناشی از افزایش سوخت و ضایعات محصولات کشاورزی بارها عنوان شده، اما گام مثبتی برداشته نشده و منابع اعتباری برای طرح جایگزینی تخصیص داده نشده است.
